Abstracte kunst

“Van alle kunsten is abstracte schilderkunst de moeilijkste. Het vereist grote kennis over tekentechnieken, een verhoogde gevoeligheid voor compositie en kleuren en het zijn van een echte dichter. Dit laatste is essentieel.” – Wassily Kandinsky.

In zijn zuiverste vorm in de westerse kunst is abstracte kunst een kunstvorm zonder een herkenbaar onderwerp, een die geen betrekking heeft op iets anders of probeert te “lijken” iets. In plaats daarvan zijn de kleur en de vorm (en vaak ook de materialen en ondersteuning) het onderwerp van de abstracte schilderkunst. Het is volledig niet objectief en niet representatief.

Men heeft de neiging een verder onderscheid te maken tussen abstracte kunst met geometrie, zoals het werk van Mondriaan, en abstracte kunst die meer vloeiend is (en waar de schijnbare spontaniteit vaak bestaat uit een zorgvuldige planning en uitvoering), zoals de abstracte kunst van Kandinsky of Pollock.

Ook over het algemeen geclassificeerd als abstracte kunst zijn figuratieve abstracties en schilderijen, die dingen tonen die niet visueel te vertegenwoordigen zijn, zoals een emotie, geluid of spirituele ervaring. Figuratieve abstracties zijn abstracties of vereenvoudigingen van de werkelijkheid, waarbij de details worden afgeleid uit herkenbare objecten waardoor alleen de essentie of een zekere mate van herkenbare vorm overblijft.

In de westerse kunstgeschiedenis vormde de breuk met het idee dat een schilderij iets moest vertegenwoordigen in het begin van de 20e eeuw. Impressionisme, fauvisme, kubisme en andere kunststromingen van de tijd droegen allemaal bij door het breken van de ‘regels’ van de kunst die werden gevolgd sinds de Renaissance. Impressionisme zag schilders hun schilderijen niet afmaken. De fauvisten gebruikten kleur op een onrealistische manier. Kubisme introduceerde het idee van het schilderen van een object vanuit meer dan een gezichtspunt. Van al deze stromingen ontwikkelde het idee dat kleur, lijn, vorm, en textuur het “onderwerp” van het schilderij kunnen zijn.

Abstract expressionisme, dat ontstond in de jaren 1940, paste de principes van het expressionisme toe op de abstracte schilderkunst. De action painting van Jackson Pollock, waarin de verf op het doek droop, werd gesmeerd of gegooid, is hier een goed voorbeeld van.

In 1864 schreef de criticus Ernest Chesneau dat als de trend die de impressionisten zetten verder zou gaan, schilderijen uiteindelijk zouden bestaan uit niets anders dan “twee in grote lijnen geborstelde kleurvlakken”. Wat zou hij gedacht hebben van de techniek die 100 jaar later wordt geproduceerd?